Van Gölü’nde yaşanan ve biri çocuk 61 mültecinin hayatını kaybettiği tekne faciasının üzerinden 3 yıl geçti. Van’ın Westan ilçesine bağlı Kanzax Mahallesi’nde yola çıkan tekne, Tuşba ilçesine bağlı Zirabe Mahallesi civarında bulunan Çarpanax Adası civarında battı. Teknenin battığı ise; bir gün sonra yüzerek kıyıya ulaşan tekne kaptanlarından Medeni Akbaş’ın yakalanmasıyla ortaya çıktı. Akbaş’ın verdiği bilgiler doğrultusunda Wan Gölü’nde başlatılan aramalar soncunda 11 gün sonra tekne gölün 107 metre derinliğinde tespit edildi. Yapılan çalışmalarda günler sonra ulaşılan biri çocuk 61 mültecinin cansız bedeni kıyıya çıkarıldı.
DAVA SÜRECİ: BİR KİŞİYE CEZA
Olaya ilişkin Van Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından 6’sı tutuklu 35 şüpheli hakkında “Nitelikle göçmen kaçakçılığı yapma” ve “Bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümüne sebebiyet verme” suçlarından soruşturma başlatıldı. Van 7’nci Ağır Ceza Mahkemesi’nde iddianamenin kabul edilmesinin ardından yargılama başladı. Davanın devam ettiği 3 Mayıs 2021 tarihinde tutuklu bulunan Burhan Ç., Mehmet Ç., Serdar Ö., Serkan Ö. ve Soner K. hakkında, “Uzun tutukluluk” gerekçesiyle tahliye kararı verildi. 26 Ekim 2022’de sonuçlanan davada, teknenin kaptanlarından Medeni Akbaş’a, “Olası kast ile adam öldürmek” 60 kez 16 yıl 8 ay, ölen 1 çocuk için 25 yıl, “Göçmen kaçakçılığı” suçu için 8 yıl olmak üzere toplam bin 33 yıl hapis cezası verildi. Dosyada tutuksuz yargılanan 10 sanık için beraat kararı verilirken, olay sırasında teknede bulunan ancak şuana kadar nerede olduğu tespit edilemeyen teknenin diğer kaptanı Servet Akbaş’ın dosyası ise ayrıldı.
ETKİLİ SORUŞTURMA YÜRÜTÜLMEDİ
Yaşanan tekne faciasıyla açılan davanın yargılama sürecinin takip eden Mülteci Hukukçusu Avukat Jindar Uçar, olaya ilişkin başlatılan soruşturmanın etkin bir şekilde yürütülmediğini söyledi. Uçar, faillerin tespiti, olayda ihmali bulunan adli ve idari sorumluların ortaya çıkarılması yerine kamuoyu baskısını dindirmek adına olayla bağlantısı bulunmayan kişilerin soruşturmaya dahil edilerek iddianamenin hazırlandığını vurguladı. Uçar, “Mesela tekne katliamından 6 ay önce Bedlîs’in Elcewaz ilçesi açıklarında bir tekne alabora oluyor ve 7 sığınmacı hayatını kaybediyor. Her iki olay arasında ciddi bir bağlantı olduğunu düşünüyoruz, fakat bu konuda bir adım atılmadı. Elbette 61 sığınmacının hayatını kaybettiği olayın failleri sadece Medeni Akbaş ve Servet Akbaş değildir. Böylesi bir organizasyonu iki kişinin tek başına yapabileceğini söylemek mümkün değil. Ancak ne var ki etkili bir soruşturma yürütülmediğinden dava sadece Medeni Akbaş’ın cezalandırılmasıyla sonuçlandı” dedi.
‘CEZALAR CAYDIRICI DEĞİL’
Göçmen kaçakçılığının büyük bir finansal suç organizasyonu olduğunu dile getiren Uçar, “Diğer kaçakçılık türlerine göre hem ekonomik hem yaptırım olarak risk faktörü az. Bu da geçmişinde kaçakçılık deneyimi olan kişileri bu suça sevk ediyor. Kanunda öngörülen cezanın caydırıcı olmaması bir yana, cezaların infazının çoğunlukla denetimli serbestlikle tamamlanması, soruşturma aşamasında şüphelilerin tutuksuz yargılanması, kişileri bu noktada suç işlemeye motive ediyor” diye konuştu.
MÜLTECİ MEZARLIĞI
Van’ın uzun yıllardır sığınmacılara ev sahipliği yaptığını dile getiren Uçar, “2018 yılından itibaren Wan bir mülteci mezarlığına dönüştü. Her yıl basına yansıyan 100’ün üzerinde ölüm vakası var. Bunun temel nedeni 2018 yılında Birleşmiş Milletler Mülteci Yüksek Komiserliğinin (BMMYK) sahadaki ofislerini ‘iltica başvurusu’ almaya kapatarak, tüm yetkiyi Göç İdaresi Başkanlığına devretmiş olmasıdır. Sığınmacılar, artık BMMYK’nın etkin, şeffaf, hızlı iltica değerlendirmeleri yerine Göç idaresinin yıllarca süren, keyfi, yoğunlukla ret ile sonuçlanan çalışma yapısına maruz kalıyor. Bu kişiler de Wan ilinde iltica başvurusunda bulunmaktansa, batıya doğru yola devam ediyor. Bu durum ölümle sonuçlanan birçok olayın temel sebebidir. Artık Wan sadece bir geçiş rotası hükmündedir” diye belirtti.
MA / Ömer Akın
