GazeteDuvar'ın haberine göre, Yüksek enflasyon, gün geçtikçe artan hayat pahalılığı, işsizlik, banka borçları, gıda fiyatları, faturalar ve dahası, yaşamı günden güne zorlaştırıyor. Ancak bu maliyetler en çok en yoksul kentleri etkiliyor. TÜİK verilerine göre bu kentlerden biri de Van...
Van’da gündelik yaşamın maliyeti, sadece işsizin ve çalışanın değil esnafın da belini büküyor. Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası’nın paylaştığı bilgilere göre, 2024 yılının ilk 10 ayında yeme-içme sektöründe faaliyet gösteren 600'ü aşkın esnaf kepenk kapattı.
‘GİRDİLERİMİZ SERBEST PİYASAYA, SATIŞLARIMIZ RAYİÇ BEDELE BAĞLI’
Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası Başkanı Sabri Işık, esnafın içinde bulunduğu darboğazı şöyle anlatıyor: “Esnafın KDV girişi yüzde 1 iken KDV çıkışı yüzde 10. Yani yüzde 9’luk bir KDV farkı var. Örnek vermek gerekirse, bir lokanta 300 liraya sattığı bir kebabın 50 lirasını devlete vergi olarak ödüyor. Öte yandan kiralarda çok yüksek artışlar yaşandı. İşçilerin maaş ve sigorta giderleri arttı. Esnaf olarak girdilerimiz serbest piyasaya, satışlarımız rayiç bedele bağlı. Ortada bir kar marjı da kalmadığı için esnaf kepenk kapatmaya başladı.”
Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası Başkanı Sabri Işık:
‘BU ZAMANDA, ELEMAN OLMAK ESNAF OLMAKTAN DAHA İYİ’
Işık, dükkan kiralarındaki artışa dair şu örneği veriyor: “Bir tatlıcının bir ayda satabileceği tatlı miktarı belli. Benim tatlıcının kirası tek seferde 47 bin TL’den, 170 bin TL’ye çıktı. Başka çaresi kalmayınca, mecburen tezgahını kapattı.”
Işık, dükkanını kapatan esnafın nasıl geçinmeye çalıştığını ise şöyle anlatıyor: “Dükkanını kapatan esnaf, borcun içinde kalıyor. Geçimini sağlamak için bir başka meslektaşının yanında işçi olarak çalışmak zorunda kalıyor. Bu zamanda, eleman olmak esnaf olmaktan daha iyi.”
‘OCAĞIN DA BULAŞIĞIN DA BAŞINA ESNAF KENDİSİ GEÇİYOR’
Dükkanını kapatmamak için direnen esnaf ise maliyetleri düşürmeye çalışıyor. Bu maliyetlerin başında ise personel giderleri geliyor. Bu durumun, işsizliği artıracağını söyleyen Işık, “Bizim esnafımız küçük ve orta ölçekli esnaftır. Düşünün, bir lokanta 10 personel çalıştırıyor. Bunların maaşları, sigortaları, stopajları derken esnaf artık işçi çalıştıramıyor. Haliyle ocağın da bulaşığın da başına esnaf kendisi geçiyor. Bir esnaf, personelinin sigortasını peşin yatırması gerektiği için yatırıyor ama kendi BAĞ-KUR’unu yatıramıyor. Gidin bakın, esnafımızın yüzde 95’i BAĞ-KUR’a borçlu” diyor.
‘BU KIŞ AYLARI DAHA DA ZOR GEÇECEK’
Yeni yıl, esnaf için ‘yeni bir maliyet artırımı’ anlamına geliyor. Asgari ücrete, SGK primlerine ve daha birçok kaleme yeni yılla birlikte yeni zamlar bekleniyor. Bu nedenle çoğu esnaf, kışı atlatamayacağını düşünüyor.
Işık bu durumu, “Esnafımız bu kış aylarıyla birlikte daha da donacak” diyerek özetliyor ve şöyle devam ediyor: “Yeni yılla birlikte her şeye zam gelecek. İşçilerin maaşlarına, sigorta primlerine, kısacası her şeye zam gelecek. Bu da beraberinde daha vahim sonuçları getirecek. İşçi çıkartmalar da kepenk kapatmalar da artacak. Her yeni gün, bir önceki günü aratıyor. Bir kilo et nasıl 700 TL olur? Van gibi hayvan yetiştirici bir memlekette böyle bir fiyat olur mu? Eskiden TMO’nun un desteği vardı, şeker ucuzdu. Artık o da kalmadı. Bu kış ayları daha da zor geçecek. Esnaf yaz aylarının gelmesini bekleyecek. Yazın kazanabilirse, kış aylarındaki borcunu ödeyecek.”
‘BU ORANLARLA KREDİ DE ÇEKİLEMEZ’
Borçlarını kapatmak isteyen esnafın yine zorlandığını anlatan Işık, “Şu anda bankaların en düşüğü yüzde 4,35 ile kredi veriyor. POS cihazlarındaki kesinti yüzde 4’lerde. Esnaf 100 bin TL kredi çekse, 220 bin TL ödüyor. Esnaf kredisi yüzde 2,9’a geldi. Bu oranlarla kredi de çekilemez. Eskiden esnaf zora düştüğünde esnaf kredisine başvururdu. Şimdi çekerse borcun içinde kalıyor. Kar marjı olmadığı için ödeyemiyor” diyor.
‘İRANLILARIN GELMEDİĞİ DÖNEM VAN’IN PİYASASI ÖLÜ’
Van’daki esnafın, içinde bulunduğu darboğazın nedenlerinden biri de İranlı turistlerin eskisi kadar gelmemesi... Işık, kentteki tüm kurumlara bu konuda ortaklaşmaları yönünde çağrı yapıyor: “Bizim tek gelirimiz, İranlı turistler ama biz onlara da bakamıyoruz. Bu turistleri Kapıköy Sınır Kapısı’nda çiçeklerle karşılamamız gerekirken, onlara bir tuvalet hizmeti bile sunamıyoruz. Onlar da gelmiyor artık. İranlı turist gelmediği zaman Van’ın piyasası, şu anki gibi ölü. En azından bu şehrin kurumları bir araya gelip, her ay İranlılara yönelik konser düzenlese, esnaf 5 günlük çalışmasıyla bir ayını kurtarabilecek seviyeye gelir.”
